فقرزدایی با یارانه مستقیم

محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها هم زمان با تغییر قیمت محصولات آردبر، موضوع چگونگی تخصیص یارانه به شهروندان به یکی از مباحث مهم روز تبدیل شده است. به گفته هادی قوامی، معاون وزیر اقتصاد، در سال گذشته رقم یارانه پنهان در اقتصاد ایران حدود ۵۰میلیارد دلار، معادل ۱۴۰۰هزار میلیارد تومان بود که سهم هر ایرانی از این یارانه روزانه ۴۵هزار تومان برآورد شده است.

دولت درحالی چنین رقمی را به یارانه اختصاص می‌دهد که براساس گزارش مرکز آمار، شاخص ضریب جینی از ۰/۳۶۶ واحد در سال ۱۳۹۲ به ۰/۴۰۱ واحد در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. این مسئله نشان می‌دهد که یارانه تخصیص یافته به مردم در عمل به اهداف خود نرسیده که سبب شده است دولت سیزدهم در سند تحول «دولت مردمی» به این موضوع توجه کند. بر این اساس، در سند تحول دولت، افزایش عدالت یارانه‌ای براساس برخورداری اقشار هدف و تضمین معیشت آحاد جامعه و کاهش نابرابری، هدف گذاری شده است.

در همین راستا جمعه شب احمد وحیدی، وزیر کشور، گفت که دولت با پرداخت مستقیم یارانه به دنبال توزیع عادلانه آن دربین مردم است. براساس اعلام سازمان امور اقتصادی ودارایی، هم اکنون ۲میلیون و ۱۲ هزارو۲۶۲خانوار با جمعیتی معادل ۶میلیون و۳۴۵هزارو۴۲۳نفر در خراسان رضوی یارانه دریافت می‌کنند. در مشهد ۹۸۵هزارو۴۲۹خانوار با جمعیت ۳ میلیون و۸۷هزارو۳۹۱نفری یارانه می‌گیرند. درحالی این میزان از جمعیت خراسان رضوی و مشهد یارانه دریافت می‌کنند که میانگین نرخ محرومیت در استان در سال گذشته به ۳۸ درصد رسیده بود.

به گفته کارشناسان اقتصادی، یکی از عواملی که در چهار سال اخیر سبب افزایش نرخ محرومیت در کشور و ازجمله خراسان رضوی شده، سیاست اشتباه توزیع ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است؛ سیاستی که هرچند با هدف حمایت از اقشار کم درآمد و جلوگیری از نوسان شدید قیمت کالا‌های اساسی به اجرا درآمد، در عمل نه تنها به اهداف خود نرسید، بلکه سبب توزیع رانت فراوان دربین افراد محدودی شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در دهک برخوردار جامعه، میزان بهره مندی و مصرف یارانه‌های پنهان ۲۵برابر دهک کم برخوردار و آسیب پذیر است و این خود نشان دهنده بی عدالتی و نابرابری در شیوه توزیع یارانه است. اما برای حل این مشکل چه اقداماتی باید انجام شود؟

دکتر مهدی فیضی، استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی، پیش از این به شهرآرانیوز گفته بود: کشور با محدودیت مالی مواجه است. دولت باید به سمت هدفمندی تخصیص یارانه‌ها حرکت کند و کمک‌ها باید متوجه خانواده‌های کم درآمد باشد. باتوجه به داده‌های خوبی که در مراکز مختلف آماری وجود دارد، دولت می‌تواند خانواده‌های نیازمند را شناسایی و تخصیص یارانه به آن‌ها را هدفمند کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که یکی از بهترین راهکار‌ها برای اجرایی شدن سند تحول دولت، تبدیل یارانه‌های غیرمستقیم به یارانه‌های مستقیم است.

دولت برای تحقق این مسئله باید گروه‌های هدف را شناسایی کند و با اختصاص یارانه از آن‌ها دربرابر نوسان قیمت‌ها حمایت کند؛ البته تجربه کشور‌های دیگر نشان داده است که برخی از آن‌ها سعی می‌کنند همین یارانه‌ها را به گونه‌ای تخصیص دهند که بهتر بتوانند به اهداف خو برسند؛ به عنوان نمونه اگر یارانه‌ای برای تحصیل داده می‌شود، تداوم آن را به پیشرفت تحصیلی منوط می‌کنند. درواقع یارانه در این شیوه به خانواده‌هایی تعلق می‌گیرد که برای ارتقای سرمایه‌های انسانی، کودکان و بهداشت همه اعضایشان تلاش کنند؛ به این معنی که فرزندان خود را مداوم به مدرسه بفرستند و اعضای خانواده را هم برای واکسیناسیون، معاینات ادواری و کسب آگاهی‌های بهداشتی به مراکز درمانی ببرند.